Sunday, August 22, 2010

უთანასწორობა შრომის სფეროში


(saqarTvelo)
ciuri anTaZe
SromiTi saqmianoba adamianTa arsebobisa da ganviTarebis
ZiriTadi sferoa. amitom socialuri samarTlianobisa
da stabilurobis uzrunvelyofisaTvis udidesi mniSvneloba
aqvs Sromis sferoSi uTanasworobis aRmofxvras
da SromiTi urTierTobis mxareTa Tanasworuflebianobis
dacvas.
rogorc cnobilia, SromiTi urTierTobis samarTlebrivi
normebi am urTierTobebis regulirebis safuZvelia.
amitom SromiTi kanonmdeblobis xarisxze didadaa
damokidebuli mxareTa interesebis balansis uzrunvelyofa.
saqarTveloSi 2006 wlis 25 maiss miRebulma `Sromis
kodeqsma~ arsebiTad gaauaresa SromiTi urTierTobis
normebi da realurad Seqmna dasaqmebulTa diskriminaciis
winapirobebi. amasTan mxareTa uTanasworobis SesaZleblobebi
arsebobs SromiTi urTierTobis yvela etapze:
dawyebuli dasaqmebidan da damTavrebuli samuSaodan daTxovniTa
da umuSevarTa socialuri dacviT. informaciis
ukeT aRqmis mizniT uTanasworobis gamovlinebis SesaZleblobebi
ganvixiloT swored am etapebis, stadiebis mixedviT.
am TvalsazrisiT SeiZleba gamovyoT uTanasworoba
dasaqmebisas, Sromis pirobebSi, Sromis anazRaurebisas,
samsaxurebrivi winsvlis sferoSi, samuSaodan daTxovnisas,
pirovnebis socialuri dacvis sferoSi.
uTanasworoba dasaqmebisas
saqarTveloSi dasaqmebis SesaZleblobebis SezRuduloba
da umuSevrobis maRali done Tavidanve qmnis uTanasworobis
winapirobebs damsaqmeblisa da dasaqmebulis
urTierTobaSi. sxva samuSaos Sovnis sirTulis gamo mo kodemuSave
xSirad iZulebulia daTanxmdes Sromis araadekvatur
pirobebs, dabal anazRaurebas, zeganakveTur muSaobas
da a.S.
sagulisxmoa is garemoebac, rom Sromis bazris infrastruqturis
ganuviTareblobis gamo araTanabaria
dasaqmebis SesaZleblobebis Sesaxeb informaciis xelmisawvdomoba
mosaxleobis sxvadasxva kategoriisaTvis.
qveyanaSi faqtobrivad ar arsebobs dasaqmebis saxelmwifo
samsaxuri, ganuviTarebeli da araefeqtiania dasaqmebis
kerZo saagentoebis sistema, dabalia kompiuterizaciisa
da internetizaciis done, ris gamoc mosaxleobis mxolod
mcire nawilisTvis Tua cnobili informacia realuri
vakansiebis Sesaxeb.
uTanasworobis gamovlinebad unda miviCnioT is
faqtic, rom saqarTveloSi dReisaTvis moqmedi kanonmdeblobis
Sesabamisad `damsaqmebeli ar aris valdebuli
daasabuTos Tavisi gadawyvetileba dasaqmebaze uaris Tqmis
Sesaxeb~ (saqarTvelos Sromis kodeqsi, muxli 5, punqti
8). es, erTis mxriv, SesaZleblobas aZlevs damsaqmebels
(maT Soris saxelmwifo struqturebSi) kandidatis Ser-
Cevisa da Sefasebis procesSi miiRos dausabuTebeli gadawyvetileba
da, meores mxriv, samuSaos maZiebels ukargavs
obieqturi Sefasebis rwmenas da sxva samuSaos Zebnis
survils. miT ufro, rom xSir SemTxvevaSi kadrebis Ser-
Cevis kriteriumebi dauzustebeli, SerCevis procesi ki
aragamWvirvalea.
saqarTveloSi arcTu iSviaTia damsaqmeblis mxridan
momuSavisadmi dausabuTebeli moTxovnebis wayenebis SemTxvevebi,
anu iseTi moTxovnebis, romlebic ar gamomdinareoben
Sesasrulebeli samuSaos specifikidan. magaliTad,
SezRudvebi asakis, sqesis mixedviT, ucxo enis codnis
moTxovna iseT samuSaoebze, sadac amis saWiroeba ar arsebobs
da a.S. aseTi SezRudvebi momuSaveTa diskriminaciadac
SeiZleba Sefasdes.
samwuxarod, bolo periodSi Zalian gaxSirda xanmokle
(erTTviani, or da samTviani) SromiTi kontraqtebi, rogorc kerZo, ise saxelmwifo struqturebSi, rac damTrgunvelad
moqmedebs momuSavis fsiqikaze, SromiT motivaciaze
da realurad qmnis pirobebs damsaqmeblis TavnebobisaTvis.
uTanasworoba Sromis pirobebSi
saqarTvelos axali Sromis kodeqsiT dasaSvebia
SromiTi kontraqtis dadeba zepiri formiT gansazRvruli
an ganusazRvreli vadiT. zepiri formiT kontraqtis
dadebis SemTxvevaSi, ra Tqma unda, gauwerelia SromiTi
urTierTobis ZiriTadi aspeqtebi. es ki zrdis SromiTi
davebis warmoSobis albaTobas da daucvels xdis momuSaves
damsaqmebelTan mimarTebaSi, gansakuTrebiT Sromi-
Ti davebis warmoSobisas.
marTalia, kodeqsis Tanaxmad, samuSao dro ar unda
aRematebodes kviraSi 41 saaTs, magram iqve aRniSnulia:
`Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli~.
normis aseTi formulireba faqtobrivad
uflebas aZlevs damsaqmebels daadginos ufro meti xangrZlivobis
samuSao dro. miT ufro, rom Sromis kodesiT
faqtobrivad SeuzRudavia sazeganakveTo samuSaoebi:
dadgenili ar aris sazeganakveTo samuSaoebis maqsimalurad
dasaSvebi xangrZlivoba, aseTi samuSaoebis damatebiT
anazRaurebis moTxovna da a.S. ufro metic, kodeqsi
adgens, rom `dasaqmebuli valdebulia Seasrulos zeganakveTuri
samuSao stiqiuri ubedurebis Tavidan asacileblad
anda misi Sedegebis likvidaciisaTvis _
anazRaurebis gareSe~ (muxli 17, punqti 1), rac ewinaaRmdegeba
Sromis saerTaSoriso organizaciis fuZemdebluri
konvenciis (#29 `iZulebuli an savaldebulo Sromis Sesaxeb~)
moTxovnebs.
axali Sromis kodeqsiT gauqmebulia mZime, mavne da
saSiSpirobebian samuSaoebze, aseve RamiT muSaobisaTvis
SeRavaTebi da kompensaciebi, rasac iTvaliswinebda 2006
wlamde moqmedi `Sromis kanonTa kodeqsi~. axali kodeqsidan `gaqra~ aseve arasrulwlovanTaTvis Semcirebuli
samuSao drois dawesebis, moswavle da studenti axalgazrdebisaTvis
saswavlo Svebulebis micemis moTxovnebi.
uTanasworoba Sromis anazraurebisas
saqarTvelos `Sromis kodeqsi~ ar cnobs Sromis
anazraurebis minimaluri odenobis (minimaluri xelfasis)
dadgenis saWiroebas, Tumca dResac moqmedebs
saqarTvelos prezidentis 1999 wlis 4 ivnisis #351 brZanebulebiT
dadgenili minimaluri xelfasis norma 20
laris odenobiT. es ki dRes arsebuli saarsebo minimumis
mxolod 1/6-ia. yvelaze SemaSfoTebelia faqti, rom 20
larze nakleb xelfass amJamad iRebs daqiravebiT momuSave-
Ta 3-4% (daaxloebiT 19 aTasi momuSave, romelTagan 13
aTasi sabiujeto dawesebulebebSi, ZiriTadad saavadmyofoebSi,
skolebSi, biblioTekebSi muSaobs). saqarTveloSi
daqiravebiT momuSaveTa 32%-is Sromis anazRaureba 100
larze anu saarsebo minimumze naklebia. biznes seqtorSi
es maCvenebeli 27,4%-is tolia, sabiujeto seqtorSi ki
_ 38,3%-is.
Zalian didia Sromis anazRaurebis Sidauwyebrivi
diferenciacia rogorc kerZo, ise saxelmwifo seqtorSi.
magaliTad, saministroSi minimalur da maqsilalur xelfasebs
Soris Tanafardoba Seadgens 1 : 28.
statistikis departamentis gamokvlevebiT, biznes-seqtorSi
yvelaze dabali (20 larze naklebi) anazRurebis
mqone dasaqmebulebis saSualo xelfasi 242-jer naklebia
yvelaze maRali (2 000 larze meti) anazRaurebis mqone
momuSaveebis saSualo xelfasze. sabiujeto seqtorSi ki
es maCvenebeli 292-jer metia, rac kidev ufro amZafrebs
socialuri usamarTlobis gancdas sazogadoebaSi da safrTxes
uqmnis socialur stabilurobas qveyanaSi. uTanasworoba samsaxurebrivi winsvlis sferoSi
samsaxurSi miReba da dawinaureba xSirad araobieqturi
kriteriumebiT (nacnobobiT, partiuli niSniT, asakobrivi
niSniT, ufrosTan megobrobis anda `erTgulebis~
gamo da a.S.) xdeba, rac, erTis mxriv, uaryofiTad
aisaxeba danarCen momuSaveTa SromiT motivaciaze da, meores
mxriv, arakompetentur xelmZRvanelobasTan dakav-
Sirebuli problemebis gamwvavebas uwyobs xels.
saqarTvelosTvis es problema uaRresad aqtualuria da
socialuri ukmayofilebis zrdis, qveynidan axalgazrdobis
emigrirebis erT-erT faqtoradac gvevlineba.
uTanasworoba samuSaodan daTxovnisas
saqarTveloSi Zalian bevri problemaa SromiTi urTierTobis
am etapzec. mxedvelobaSi gvaqvs samuSaodan gaTavisufleba.
Sromis axali kodeqsis normebiT, Zalian uTanabro
mdgomareobaSia Cayenebuli damsaqmebeli da dasaqmebuli
samsaxuridan gaTavisuflebis Sesaxeb informaciis miwodebis
TvalsazrisiT. kerZod, dasaqmebuli valdebulia
aranakleb 30 kalendaruli dRiT adre gaafrTxilos
damsaqmebeli samuSaodan wasvlis Sesaxeb, xolo damsaqmebeli
ar aris valdebuli, Tundac ramodenime wuTiT adre
gaafrTxilos momuSave mosalodneli gaTavisuflebis
Sesaxeb. garda imisa, rom samuSaodan moulodneli gaTavisufleba,
Tanac yovelgvari axsna-ganmartebis gareSe,
udidesi sulieri tramvaa pirovnebisaTvis, igi mZime
ekonomikur pirobebSi ayenebs samuSaodan daTxovnils da
mis ojaxs, vinaidan umuSevrobis maRali donis pirobeb-
Si Zalian rTulia axali samuSao adgilis moZieba. amasTan,
axali kodeqsiT, damsaqmebeli momuSaves uxdis kompensacias
mxolod erTi Tvis xelfasis odenobiT da isic mxolod
im SemTxvevaSi, Tu momuSavis samsaxuridan gaTavisufleba
moxda damsaqmeblis iniciativiT. kuriozuladac ki gveCveneba is faqti, rom axali
SromiTi kanonmdeblobiT, dasaqmebuli Cayenebulia diskriminaciul
mdgomareobaSi ara marto SromiTi urTier-
Tobis, aramed protestis gamoxatvis sferoSic. kerZod,
axali kodeqsiT, `ukanonod CaiTvleba im dasaqmebulTa
gaficva, romlebic SromiTi xelSekrulebis moSlis
Sesaxeb informirebulni iyvnen davis warmoSobamde~ (muxli
51, punqti 4). arada, cnobilia, rom gaficvebis absoluturi
umravlesoba swored imitom xdeba, rom momuSaveebi
igeben informacias samuSaodan maTi gaTavisuflebulebis
Sesaxeb. marTalia, kodeqsSi Cadebulia normebi
gaficvis uflebisa da misi organizaciis meqanizmis Sesaxeb,
magram imavdroulad imdeni SemzRudavi da gaumarTlebeli
momentia, rom faqtiurad minimumamde amcirebs am
konstituciuri uflebis realizaciis Sanss (Tu ar spobs
mTlianad).
yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, TvalnaTliv
Cans, rom saqarTveloSi samuSaos Zebnis, muSaobis dawyebis,
Sromis periodSi da samuSaodan gaTavisuflebisas
adamiani Cayenebulia socialurad usamarTlo situacia-
Si, usamarTlo pirobebSi, magram amiTac ar mTavrdeba ...
adamianisadmi damokidebuleba garkveulwilad aisaxeba
umuSevari an Sromisuunaro piris socialuri dacvis
politikaSi. misi analizic garkveulwilad iZleva Sefasebis
saSualebas, Tu ramdenad aris daculi adamianis
uflebebi da socialuri samarTlianobis principebi ama
Tu im qveyanaSi. samwuxarod, saqarTveloSi ar arsebobs
umuSevarTa socialuri dacvis saxelmwifo sistema. 2006
wlis maisSi miRebuli Sromis kodeqsiT gauqmda saqarTvelos
kanoni `dasaqmebis Sesaxeb~ da masTan erTad gauqmda
umuSevris Semweoba. saxelmwifom moixsna yovelgvari
valdebuleba umuSevarTa socialuri dacvis mimarTulebiT.
is mizeruli, simboluri Tanxa, romelic eZleoda
umuSevars SemweobisaTvis (20 lari TveSi 6 Tvis
ganmavlobaSi) da realurad arsebobda misi etapobrivad
gazrdisa da saarsebo minimumTan gatolebis SesaZleblo ba, saerTod gauqmda. umuSevrobisagan dazRvevis kerZo
sistema ki saqarTveloSi jer ar aris Camoyalibebuli
da am sferoSi pirveli nabijebi axla idgmeba. am TvalsazrisiT
misasalmebelia saqarTvelos profesiuli kav-
Sirebis gaerTianebis TanamSromloba sadazRvevo kompania
`GPI holdingTan~. marTalia, sxva sadazRvevo kompaniebic
iwyeben muSaobas am sferoSi, magram, jerjerobiT, es
sistema mainc Camouyalibebelia da pirovnebas ara aqvs
garantia, rom umuSevrad darCenis SemTxvevaSi igi miiRebs
garkveul materialur mxardaWeras saxelmwifo Tu ker-
Zo struqturebis mxridan.
SromiT uflebebs garkveulwilad ukavSirdeba sapensio
sistema. unda aRiniSnos, rom SromiTi pensiebi
saqarTveloSi faqtobrivad ar arsebobs da moqmed kanonmdeblobaSic
gamoiyeneba definicia `saxelmwifo pensia~.
es ukanaskneli moicavs asakis gamo pensias, romelsac saer-
To araferi aqvs SromiT pensiasTan, ramdenadac igi Tanabari
odenobiT eniSneba yvelas, visac Seusrulda sapensio
asaki imis miuxedavad, aqvs Tu ara muSabis staJi,
ramdeni hqonda xelfasi da a.S. es gvaZlevs imis Tqmis
uflebas, rom saqarTveloSi SromiTi pensiebi ar arsebobs.
Cveni azriT, socialuri usamarTlobis gamovlinebaa
is faqtic, rom 2006 wlis seqtemberidan garkveuli regionuli
niSniT daiwyo sapensio politikis diferenciacia.
kerZod, q. TbilisSi mcxovreb asakiT pensionerebs
muSaobis staJis mixedviT daemataT 2, 5 da 10 lari. danamatis
simciris miuxedavad, aseTi politika dedaqalaqis
farglebs gareT mcxovreb pensionerebSi badebs did
ukmayofilebas, socialuri diskriminaciis gancdas da,
ra Tqma unda, miuRebelia socialuri samarTlianobis
TvalsazrisiT.
rac Seexeba socialur pensiebs, saqarTveloSi isinic
Zalian mcirea. xelfasis pensiiT Canacvlebis maCvenebeli
saqarTveloSi 30-33%-ia. minimaluri pensia saSualo xelfasis
1/5-sa da saarsebo minimumis daaxloebiT 30-35%- s seadgens. aseT SemTxvevaSi, rasakvirvelia, pensia ver
Seasrulebs im funqciebs, rac ekisreba mas moqalaqeTa
socialuri dacvis sferoSi.
aRsaniSnavia isic, rom socialuri damarebis
saqarTveloSi moqmedi sistema uaRresad dauxvewavia. es
Zalian farTo Temaa, magram zogadi Sefasebis saxiT aRvni-
SnavT, rom is modeli, romelic SemoTavazebulia
saqarTveloSi siRaribis zRvars miRma myofi ojaxebis
socialuri daxmarebisaTvis, mouqneli, ZviradRirebuli
da araefeqtiania. igi, daxmarebis simciris gamo (daxmarebis
odenoba erT sulze saarsebo minimumis 1/4-sac ar
Seadgens,) realurad ver uzrunvelyofs siRaribis zRvars
miRma myofi ojaxebis amoyvanas siRatakidan. amasTan,
arsebobs seriozuli saSiSroeba, rom socialuri daxmarebis
sferoSi saxelmwifo politikis im mimarTulebiT
gagrZeleba, ra mimarTulebebiTac igi dRes xorcieldeba
(daxmarebebis warmarTva ukiduresad gaWirvebuli ojaxebis
mxolod mcire nawilze, ganaTlebis, janmrTelobis
dacvis momsaxurebaze fasebis mkveTri zrda da a.S.) xels
Seuwyobs mosaxleobis umravlesobis lumpenizacias da
siRaribis daZleva saqarTvelosaTvis Soreul perspeqtivad
iqceva.
amrigad, saqarTveloSi ukanasknel periodSi ganxorcielebuli
cvlilebebiT aSkarad gauaresda pirobebi
socialuri samarTlianobis uzrunvelyofisaTvis. ufro
metic, Sromisa da socialuri dacvis sferoSi moqmedi
kanonmdebloba xels uwyobs socialuri uTanasworobis
gaRrmavebas, rac saSiS tendenciad unda Sefasdes.
ra Sedegebi SeiZleba mohyves Sromis sferoSi socialuri
uTanasworobis gaRrmavebas? mogexsenebaT, rom es Sedegebi
aris rogorc socialur-ekonomikuri, aseve politikuri
xasiaTis da sqematurad igi SeiZleba aseTi saxiT
warmovadginoT: mas Sedegad mohyveba mosaxleobaSi
ekonomikuri da socialuri polarizaciis gazrda; mosaxleobis
mniSvnelovani nawilis lumpenizacia da mas-
Tan dakavSirebuli problemebis gamwvaveba, maTi janmrTe lobis gauareseba, damnaSaveobis gazrda da a. S.; socialurad
daucveli kategoriebisaTvis saWiro saxelmwifo
saxsrebis gazrda; socialuri da politikuri ukmayofilebis
zrda mosaxleobis sakmaod seriozul nawil-
Si, risi logikuri Sedegicaa socialuri da politikuri
arastabiluroba da socialuri afeTqebis safrTxis
zrda. movlenebis aseTi scenariT ganviTareba ki, ra Tqma
unda, ar SeiZleba Sediodes ara marto xelisuflebis,
aramed arc erTi organizaciisa da arc erTi normalurad
moazrovne adamianis interesebSi. amitom, Cveni dRevandeli
gamosvlis mizani imaSi mdgomareobs, rom arsebul
problemebze xSiri saubriT, droulad moxdes maTze xelisuflebis
yuradRebis aqcentireba, raTa daigegmos da
gadaidgas nabijebi socialuri daZabulobis Sesarbileblad
da qveyanaSi socialuri stabilurobis uzrunvelsayofad.
cnobilia, rom problemebis gadasaWrelad pirveli
nabijia saubari am problemebze da maT gamomwvev mizezebze.
Cveni TvalTaxedviT, memarcxeneobis mTavari mizani da
daniSnuleba ganviTarebis mocemul etapze, swored imaSi
mdgomareobs, rom xeli Seuwyos socialurad dabalansebuli
politikis gatarebas da stabilurobas, rac, saboloo
jamSi, momgebiania ara marto xelisuflebisaTvis,
aramed nebismieri moqalaqisaTvis da mTeli sazogadoebisaTvis 

No comments:

Post a Comment